Nieuw Nederlands allergenenbeleid: 7 praktische tips voor toepassing

Begin 2024 werd bekend dat een nieuw allergenenbeleid gaat gelden in Nederland. Er komen scherpere regels voor kruisbesmettingswaarschuwingen. Als gevolg mogen deze waarschuwingen niet zomaar op verpakkingen staan. Het doel is dat de waarschuwingen die wél geplaatst worden, meer waarde krijgen. Maar hoe pas je dit nieuwe beleid praktisch toe?

In het nieuwe beleid mag een kruisbesmettingswaarschuwing (ook wel precauctionary allergen labelling, of kortweg PAL) alleen geplaatst worden wanneer de producent kan aantonen dat er daadwerkelijk een risico bestaat dat het allergeen aanwezig is in een hoeveelheid die bij allergische consumenten een reactie kan veroorzaken. In andere woorden: een PAL mag alleen nog geplaatst worden als dit onderbouwd kan worden met een kwantitatieve risicobeoordeling, zoals met een VITAL. Alleen de aanwezigheid van een allergeen in dezelfde fabriek is dus niet meer voldoende.

Daarnaast bevat het nieuwe allergenenbeleid ook aangepaste referentiedosissen. Dit zijn de hoeveelheden allergeen per consumptie die als drempelwaarde worden beschouwd voor het plaatsen van een PAL. Voorheen werden referentiedosissen gebruikt waarbij 1% van de allergische bevolking een reactie kan krijgen, de ED01. Dit was, in vergelijking met andere landen, relatief streng. Daarom stapt men in het nieuwe beleid over naar de ED05, de dosis waarbij 5% van de allergische bevolking een reactie kan krijgen. Hierdoor is er meer kans op allergische reacties, maar wordt het aanbod van producten voor consumenten met een mildere allergie minder beperkt.

Tot slot is er een verplichte schrijfwijze vastgesteld. Producenten mogen de PAL mag alleen nog als volgt vermelden: ‘kan x bevatten’ of ‘niet geschikt voor x’. Patiëntenorganisaties geven de voorkeur aan ‘kan x bevatten’ omdat dit een minder beperkende zin is. Consumenten kunnen dan zelf de afweging maken of zij het product wel of niet willen gebruiken. In dit artikel zeven tips voor de implementatie van het nieuwe beleid.

1. Gebruik het richtlijnendocument

Als onderdeel van het nieuwe beleid heeft de levensmiddelenindustrie samen met de NVWA een richtlijnendocument opgesteld. Dit document gaat in op vier pijlers van allergenenmanagement; 1) grondstofinformatie, 2) scheiding, reiniging en validatie, 3) risicobeoordeling en 4) risicocommunicatie. Per pijler geeft het document aan hoe een producent deze kan implementeren. Ook geeft het document praktische voorbeelden. Maak dus zeker gebruik van dit document bij de inventarisatie of het huidige beleid binnen jouw bedrijf nog voldoet.

2. Begin op tijd

Hoewel veel producenten het allergenenbeheer goed op orde hebben en het nieuwe beleid pas op 1 januari 2026 officieel ingaat, is het verstandig om niet te lang te wachten met de overgang naar de nieuwe aanpak. Ga bij leveranciers na of ze op de hoogte zijn van het nieuwe beleid en of ze voldoen aan de richtlijnen in het document. Vraag daarnaast bij grondstoffen met mogelijke kruisbesmettingen na of de leverancier een kwantitatieve risicobeoordeling kan tonen. Zeker voor buitenlandse leveranciers kan dit nog onbekend terrein zijn. Gelukkig is er ook een Engelse variant van het richtlijnendocument, zodat ook buitenlandse leveranciers het nieuwe beleid begrijpen.

3. Maak gebruik van rekentools en certificeringen

Heb je nog weinig ervaring met allergenenmanagement en risicobeoordeling? Geen zorgen, je staat er niet alleen voor. Je kunt gebruik maken van rekentools zoals VITAL en diensten van certificeringen zoals SimplyOK. Sommige afnemers eisen nu al het gebruik van bijvoorbeeld VITAL, of zullen dat in de toekomst gaan doen. Als je dit ook wilt eisen van jouw leveranciers, is het verstandig om dit al in de tenderfase aan te geven. Zo hebben nieuwe leveranciers voldoende tijd om dit in orde te maken.

4. Houd het overzicht

Tijdens de overgang naar het nieuwe beleid kan het lastig zijn om te monitoren voor welke producten alle informatie al gereed is en voor welke nog niet. Wij adviseren dan ook om de nieuwe bewoording van de kruisbesmettingszin (zoals ‘kan x bevatten’) pas op een verpakking te drukken op het moment dat het product volledig voldoet aan het nieuwe beleid. Zo is het per product dat van de band rolt, altijd duidelijk of deze akkoord is of niet.

5. Ken de regels bij export

Omdat het hier om Nederlands beleid gaat, kan het zijn dat landen waar je jouw producten naartoe exporteert, niet dezelfde regels volgen als het gaat om het plaatsen van een PAL. Binnen de Europese Unie geldt echter het principe van wederzijdse erkenning. Wanneer producten aan de Nederlandse wetgeving voldoen en hier ook op de markt zijn gebracht, mogen andere Europese landen deze producten niet weigeren, tenzij de overheid van het andere land er gevaar in ziet. Het nieuwe beleid moet daarvoor wel genotificeerd worden in Brussel, wat binnenkort gebeurt. Verschillende landen houden al langer dezelfde regels aan. Zo is België al eerder overgegaan op de ED05 referentiewaarden. Daarnaast gaat Codex Alimentarius naar verwachting deze referentiewaarden binnen afzienbare tijd ook opnemen. Andere landen zullen dan naar alle waarschijnlijkheid volgen.

6. Check ingrediëntenlijsten

Voorheen werd de PAL door de NVWA gezien als een melding zonder wettelijke status. Deze mocht dus officieel niet gebruikt worden. Omdat kruisbesmetting in bepaalde gevallen onvermijdelijk was, zagen sommige producenten geen andere uitweg dan het declareren van de kruisbesmetting in de ingrediëntenlijst. Deze declaratie is echter onjuist, omdat deze allergenen niet áltijd in de receptuur aanwezig zijn. Daarnaast worden op deze manier groepen consumenten uitgesloten van de consumptie van het product. Ook in het nieuwe beleid is het vermelden van niet-onderbouwde kruisbesmetting niet toegestaan. Ga daarom voor het assortiment na of er nog producten zijn waarvoor deze ‘oplossing’ gebruikt is, en pas de verpakkingen aan.

7. Voorkomen is beter dan genezen (en verplicht)

Tot slot is het tijdens het gehele proces belangrijk om te onthouden dat het voorkomen van de aanwezigheid van allergenen het belangrijkste doel is. Voordat een PAL wordt geplaatst, moet je nagaan of daadwerkelijk álle mogelijke maatregelen tegen kruisbesmetting zijn genomen (Verordening 852/2004). Denk hierbij aan scheiding in ruimte en tijd van allergenen en het voldoende schoonmaken van productielijnen en transportmiddelen.

Verwachtingen voor de toekomst

Hoewel het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport het nieuwe beleid al als beleidsdocument publiceerde, is het nog niet in de Staatscourant geplaatst als beleidsregel. Dat zal naar verwachting gebeuren na notificatie van het beleid in Brussel. De hoop is dat dit Nederlandse beleid als internationaal voorbeeld kan dienen, totdat er vanuit Codex Alimentarius richtlijnen komen die zullen leiden tot Europese geharmoniseerde wetgeving. Dat zal voorlopig nog wel even duren, en tot die tijd dienen producten op de Nederlandse markt aan het nieuwe Nederlandse beleid te voldoen.